Với du khách yêu mến mảnh đất cao nguyên đá này, hẳn không còn xa lạ với cảnh sắc tuyệt mỹ gắn liền với những cánh đồng hoa tam giác mạch rực rỡ, những thửa ruộng bậc thang vàng óng, những cung đường khúc khuỷu... và những lễ hội truyền thống đặc sắc. Và tất nhiên, kiến trúc nhà trình tường cũng là một trong những điểm nhấn vô cùng ấn tượng, hấp dẫn du khách tham quan.
Dọc cung đường khám phá Hà Giang, từ quốc lộ 4C qua thành phố, Yên Minh lên tận Đồng Văn, Mèo vạc mướt một màu xanh đồi núi. Điểm xuyến thêm vào bức tranh đó một nét đẹp mộc mạc, thanh bình từ những ngôi nhà trình tường xưa cũ với kiến trúc khá đẹp – lạ.
Không khó để nhận ra sự khác biệt, nét độc đáo riêng của nhà trình tường Mông (Hà Giang) so với các dân tộc khác: từ hàng rào đá bao quanh, nguyên liệu, cấu trúc trình tường đến bố trí không gian...
Nhà trình tường đối với đồng bào Mông không đơn thuần là chốn che chở bốn mùa, chống lại khắc nghiệt trên cao nguyên, chống lại thú giữ mà còn là nơi lưu giữ nét đẹp văn hóa, sinh hoạt truyền thống. Để dựng lên được những ngôi nhà trình tường vững chãi, đó là công sức, tỉ mỉ của biết bao người. Từ những viên đá nhọn hoắt, muôn hình dạng với một kỹ thuật đặc biệt, chẳng cần chất kết dính nào đã tạo nên bức tường kiên cố, vững chãi.
Bí quyết tạo nên những bức tường vững chãi, kết dính đó nằm ở đâu? Đó là quá trình chọn lựa nguyên liệu. Người ta chọn loại đất kết dính cao, loại bỏ cỏ rác, rễ cây. Nhà trình tường dù lớn hay nhỏ cũng đều được kết cấu ba gian. Tường đất hợp với mái lợp bằng ngói hoặc tranh để giúp ngôi nhà điều hòa nhiệt độ bốn mùa trong năm: đông ấm, hạ mát.
Để ý một chút sẽ dễ dàng nhận thấy ngoài cửa chính mỗi ngôi nhà trình tường lúc nào cũng treo một tấm vải đỏ để xua đuổi tà ma và cầu mong những điều tốt lành sẽ đến. Có một điểm khá thú vị là cửa bao giờ cũng mở vào trong chứ không mở ra ngoài như một quan niệm cố hữu xưa. Bao quanh ngôi nhà trình tường là hàng rào đá xếp cẩn thận, kiên cố để phòng thú giữ và chắn gió khi mùa đông lạnh về.
Ở Hà Giang, ta tìm thấy nét đẹp nguyên sơ, mộc mạc. Có chút quyến rũ, mơ màng với những cánh đồng hoa tam giác mạch tím ngát, những bông cải vàng hệt như những tia nắng ban mai, hay những đóa lê mận trắng tinh khôi... Hà Giang – mảnh đất khiến ta ngày nhớ đêm mong, thổn thức, say đắm!
Hà Giang, hẹn gặp ngày thu – mùa hoa tam giác mạch nở rộ!
