Không chỉ là điểm nhấn nổi bật, hút du khách ghé đến Đồng Văn (Hà Giang), Mã Pì Lèng cùng với Khau Phạ, Pha Đin, Mã Phục, Hải vân trở thành ngũ đại đỉnh đèo mê hoặc du khách, thách thức mọi giới hạn. Từ nơi đỉnh đèo cao nguyên cực Bắc tổ quốc, phóng tầm mắt bao trọng hùng quan Hà Giang rộng lớn, trù phú, cảm nhận hương vị sống trong lành, thanh mát.
Nhắc đến đèo Mã Pì Lèng người ta thường nghĩ ngay đến danh xưng “vua của các con đèo Việt Nam”. Đèo Mã Pì Lèng tuy không dài ấy thế nhưng lại là cung đèo hiểm trở bậc nhất vùng biên viễn xa xôi. Ai đã một lần chinh phục đỉnh đèo hẳn sẽ không thể quên được những khúc cua tay áo, cua gấp đến gai người.
Mã Pì Lèng có chiều dài chừng 20km, uốn quanh đỉnh Pì Lèng, nối kết thị xã Mèo Vạc với thị trấn Đồng Văn. Từ xa nhìn lại, đèo Pì Lèng hệt như sợi dây thừng lớn uốn lượn, vắt ngang qua núi cao, sông rộng, rừng già. Chẳng thế mà, tuổi trẻ ai cũng khát khao đến Đồng Văn, chinh phục con đèo này một lần. Dẫu biết khó khăn, vất vả nhưng lại cháy lên khát vọng, nhiệt huyết thanh xuân.
Đến đèo Mã, nghe những câu chuyện kể về lịch sử hình thành đèo. Trước đây giao thương, đi lại khu vực Hà Giang rất khó khăn, bằng ý chí và nghị lực, sau 4 năm ròng rã (1959-1963) tuyến đường Hạnh phúc từ thị xã Hà Giang đến Đồng Văn đã hoàn thành. Đoạn khó khăn nhất của tuyến đường “Hạnh phúc” là 20km nối từ Mèo Vạc đến Đồng Văn. Chỉ 20km nhưng mất đến gần 2 năm để hoàn thành, mồ hôi trộn nước mắt, gian khổ vất vả mới có thể hình thành, người ta gọi nó với cái tên “đèo Mã Pì Lèng”. Giải thích về tên gọi, theo tiếng Quan Hỏa là “sống mũi con ngựa”, rộng hơn là sự hiểm trở của núi cao dựng đứng, điệp trùng.
Mã Pì Lèng làm phong phú hơn hành trình chinh phục miền cao nguyên đá ta thương. Một cảm giác phiêu diêu, tự tại, cảnh sắc và đất trời từ trên đỉnh đèo sẽ làm mê hoặc bất cứ ai. Ai đã một lần đặt chân đến, nhìn ngắm và cảm nhận, hẳn sẽ không thể nào quên cung đèo Mã Pì Lèng. Sau những phút giây thấm mệt vượt đèo Mã, trạm dừng chân tiếp theo là cung đường “Hạnh Phúc”, lặng ngắm đôi dòng sông Nho Quế mướt màu ngọc bích…
Ghé đến đèo Mã Pì Lèng mùa thu có lẽ tuyệt vời nhất. Độ khoảng tháng 10,11, khắp cao nguyên Đồng Văn như chìm đắm trong thế giới tươi vui, rực rỡ của sắc màu hoa tam giác mạch. Điểm tô trên khắp cung đường, hẻm vực , uốn lượn chân đèo sắc hồng tím của từng thảm hoa tam giác mạch. ..và say mình trong lễ hội hoa tam giác mình mỗi năm.
