Mèn mén cùng với bánh tam giác mạch, rượu ngô, cháo ấu tẩu… tạo thành nét ẩm thực độc đáo bậc nhất Đồng Văn ( Hà Giang). Không chỉ là món ăn làm ấm bụng ngày đông lạnh giá, hơn thế nó còn là món ăn khiến du khách lưu luyến mãi không quên mảnh đất cao nguyên núi đá này!
Tự bao đời này, trên cao rẻo cao Đồng Văn chỉ toàn núi đá xám, vẫn bền bỉ, kiên trì mọc lên thứ cây xanh mướt – cây ngô. Cây ngô xuất hiện mang đến mầm ngọn sự sống, khởi đầu cho một cuộc sống ấm nó, hạnh phúc. Từ những nương ngô vàng óng, dưới bàn tay cần cù, đồng bào thu hoạch, chất thành gùi nặng trĩu mang về. Trải qua bao nắng mưa vùng cao, ngô được đem tách hạt, giã thành từng hạt thật mịn, trộn đều với nước, hấp và canh lửa sao cho thật đều. Ngô vừa chín tới, trải đều ra phiên liếp cho bột được tơi đều cho đến khi khô lại tiếp tục hấp thêm lần nữa. Mèn mén muốn thơm, ngon và không bị quá khô hay quá nhão, người phụ nữ Mông phải tính toán sao cho lượng nước vừa đủ, ngọn lửa đều.
Mèn mén khi chín tỏa ra hương vị quyến rũ mê người. Không quá nức mũi, béo ngậy như món cháo ấu, nhưng có chút vị ngọt bùi, thơm vị núi rừng. Mùi vị đặc trưng, ấn tượng mà không lẫn với bất cứ nơi đâu
Mèn mén, cái tên gợi bao tò mò cho du khách. Mới lần đầu nghe qua hẳn sẽ thấy rất ấn tượng và khát khao muốn tìm hiểu. Nhưng có thể hiểu đơn giản, đó là một món ăn dân dã, quen thuộc làm từ cây ngô. Trải qua nhiều công đoạn, đổ biết bao mồ hôi, tâm huyết và tinh hoa, thức ăn mèn mén đã được hiện hữu, thành hình. Theo kinh nghiệm của đồng bào, nguyên liệu để làm món mèn mén tuyệt hảo nhất định phải là giống ngô tẻ, gieo trồng trên chính mảnh đất cao nguyên Đồng Văn này.
Thưởng thức mèn mén cũng là cả nghệ thuật, mỗi vùng lại có cách thưởng thức rất khác nhau. Ở Đồng Văn, cách thưởng thức thường khá lạ: dùng kèm mèn mén với rau cải trồng quanh nhà, canh bí… vừa bùi thơm mà không hề bị khô, nghẹn. Nhất là những ngày đông lạnh, cả nhà quây quần bên mâm cơm nhỏ, món ăn chính là mèn mén, xung quanh là nồi canh rau cải nghi ngút khói, thêm chút rượu ngô thơm nồng.
Cuộc sống dần thay đổi, bộ mặt vùng cao cũng có nhiều đổi khác. Vậy nhưng món ăn đó không hề mất đi, ngược lại vẫn hiện hữu thường xuyên trong các bữa ăn, trong những dịp lễ hội trọng đại, trong những buổi chợ phiên mỗi tuần. Du khách có thể dễ dàng bắt gặp và thưởng thức trọn vẹn món mèn mén tại các buổi chợ phiên, chợ lùi hoặc trong mỗi bữa ăn thường ngày của đồng bào.
Không quá cầu kỳ, phô trương, ấy thế nhưng nếu đến cao nguyên đá Đồng Văn mà chưa được thưởng thức món mèn mén, uống rượu ngô, tham dự vào lễ hội hoa tam giác mạch… thì coi như thưởng thức Đồng Văn vẫn chưa trọn vẹn. Đó sẽ là điều vô cùng tiếc nuối!
